Yaşlılık aylığı bağlanması için gereken asgari günün sağlanmasından sonra çalışılan, sigortaya bildirilen günlerin yaşlılık aylıklarını azatlığını dair dilimizden düşmeyen bir söylem var.
Bu yazı ile özellikle SSK yani 5510 md.4 1)a kapsamında aylık almaya hak kazanacaklar bakımından bir kısım değerlendirmeler yaparak bir sosyal güvenlik efsanesi olup olmadığını yoksa bu işin genel bir ölçüsünün olup-olamayacağını değerlendirmeye çalıştık. Bu yazı 4b sigortalıları için yaklaşık bir ölçü verebilir.
Günlük işler arasında aylık hesaplamaları yapmamıza rağmen, bu yazıdan önce bir önyargı oluşmasın diye hiçbir hesaplama yapmadık.
Uygulamada aylık hesaplama şekli en özet hali ile 3 dönem halinde yapılmaktadır. A1 dönemi denen 01.01.2000 öncesi dönemde kazançlarla esas alınan gösterge veya üst gösterge sisteminden karşılığının bulunması, ABO denilen yaş ve gün üzerinden çarpan elde edilmesi, dönem aylığının 2008’e taşınması, 01.01.20030.09.2008 arasında ise A2 denen dönemde kazançların 2008’e göre güncellenmesi ABO denilen ve gün karşılığı çarpanların sonucu elden edilen aylığın 2008 başı itibariyle bulunması, bu aylıkların dönemi gün kadar kısmileştirilmesi, iki dönemin toplanması, aylık bağlama tarihine kadar artışa tabi tutulması, B Dönemi denen 1.10 2008 dönemi ve sonrası kazançların aylık bağlama tarihine kadar güncellenmesi, gün karşılığı ABO çarpanı uygulanan aylığın döneminde kısmileştirilmesi, kısmi üç aylığın toplanıp, yılın başı ve dönemi ise ikinci dönem zamlarının toplanması ve ek ödeme ilavesi ile aylık hesabıdır.
Biz burada örneksemelerimizde bu ayrıntılı hesaplara boğulmayı seçmeyeceğiz. Hesaplamalarda tüm kazançların güncel asgari kazanç veya katları olacağı varsayımına yer vereceğiz.
Seçeceğimiz yöntemde değerlendirmeye esas gün sayısını 5.400 gün olarak seçip asgari en az aylıkları hesapladıktan sonra, artışlar ile ulaşacağı azalma veya artmaları genelde her 360 günde bir değiştirmek sureti ile sonuca gideceğiz.
Tüm günleri 1.10.2008 öncesi A1 döneminde geçen 55 yaş erkeğe halen ek ödeme ile birlikte 1283 TL aylık bağlandığından bunu 1.300 olarak esas alacağız. 1.300/15= A1 Tam yılda etkisi 86,67 TL.dir.
Tüm günleri 01.01.2000-30.09.2008 arasında geçen kişinin en fazla günü 3.150 olmakla birlikte biz bu sürenin 5.400 olması halinde alınması gereken aylığı ABO 3600 gün için % 35, sonrası için her 360 gün 1 olmakla .5400-3.600=1.900/360= 5 tam sayı ile ABO 43 olmakla, aylık asgari kazanç 1.134X%43+% 4 Ek ödeme = 507,12 TL Olmaktadır. Her tam yılda etki 507,12/15= 33,81 TL.dir.
1.10.2008 dönemi sonrasında bu etki en az aylık bağlama oranı bekarlar için 35, evli veya bakmakla yükümlü kişisi olanlar için % 40 olacağından % 40 esas alınarak 1.134X%40= 453,60+ % 4 ek ödeme= 471,74 TL olmaktadır. Tam yıla etkisi ise 471,74/15= 31,41 TL.dir.
Buna göre ilk değerlendirme aslında olan 1999 yılındaki yasa değişikliği ile olmuş her yıl çalışmanın aylık değeri 86,67’den 33,81’e inmiştir. 1.10.2008 sonrası ise 31,41’e inmiştir. Olan aslında yeni olmamıştır. Çoktan olmuştur. 14 yıldır olmaktadır. Çok basit bir söylemle değil 01.10.2008 sonrası dönem çalışmaları 01.01.2000 sonrası her tam yıl sigorta aylığı her ay için 53 TL azaltmaktadır. Tüm günleri 1.10.2000 sonrası olan kişilerin alacakları en az aylık tutarları 500 TL olmuştur.
Bu sonuca neden olan husus 1.01.2000 öncesi aylık bağlama asgari oranı % 70’in % 40’lara düşmesidir.
Bu hali ile çalıştıkça aylıkların düşmesi bir efsane değil gerçeğin ta kendisidir.
Peki bu gerçekliğin kırılma noktası var mıdır? Yani azaltma sürekli mi dir. Günlerin çoğalması aylığa diden kayıpları yerine getirebilecek midir?
A1 aylık dönemi-2000 öncesi dönem için toplam günler 7400 günü geçmedikçe asgari aylık tutarını etkilememektedir. Bu etki A2 2000-2008 arası dönemde toplam 7.400 gün olması halinde ABO yu 3.600 gün için 35, kalan 3.800 günün her 360 tam günü için 2 puan toplamda 55 puan olmakla bu dönem etkilenmektedir. Yukarıdaki hesap tarzına benzer bir hesaplama ile 1.134X0,55+%4= bu dönem tam aylığı 649 olmaktadır. Yukarıdaki hesaplamada aynı dönem için 507 TL bulunmuştu. B dönemi olan 1.10.2008 sonrası ise ABO % 40 yani 7.200 gün karşılığı olduğundan küçük bir etki görülür. 1.134X(7.400/360X2)+ % 4= 485 TL olmakla 5400 gün için bulunan 471,71 TL den fazladır.
Genel bir yuvarlama ile 7.500 günü olanların sigortalı hizmetleri eşit olarak 2000 öncesi 2.500 gün, 2000-2008 arası 2500 gün ve sonrasında 2.500 gün olsa alabilecekleri aylık 1300+649+485= 2.434/3= 811,11 TL ortalamaya çıkmaktadır. 5400 günün varlığı halinde yine günlerin her üç döneme 1.800 gün dağılması halinde ise 1.300+507+471,71= 2.278/3= 759,57 TL olmakla kayıp tutarı 759,57 den 811,11 TL ye çıkarak 50 TL kadar azalmıştır.
Aynı hesaplamaları 9.450 Gün için yapalım
A dönemi aylığı bu defa 1.300 TL.den ABO’nun artması nedeni ile artacaktır. 7.400 gün için % 70 olan ABO her 240 gün için artacak 2.050 gün için 8 puan artacaktır. 1300/70X78 yeni A1 aylığıdır. Yani 1.448 TL.dir.
A2 aylığı ise ABO 3.600 güne 35, 5.400 güne 30 ve 9.000 günden sonraki her 360 güne 1,5 olmakla Toplamda 66,5 olmaktadır. Dönem tam aylığı ise 1.134X66,5+%4= 784,28 olmaktadır.
B aylığı ise ABO 9.450/360X2= 52,5 tir. Dönem tam aylığı 1134X52,5+%4= 619,16 TL.dir.
Buna göre aylık her dönemin eşit 3150 gün olduğu varsayımında 1.488+784,28+619,16=2.891,44/3 963,81 TL ‘ye çıkmakta kayıplardan telafi edilen tutar 759 TL den 963’e çıkarak 200 TL lik bir geri kazanım olmaktadır.
Günlerin toplamın 14.000 güne çıkması halinde ne olacağını görelim.
A1 tam aylığı 1.300/70X85= 1578 TL.
A2 Aylığı 1.134X 84,5= 958,23
B Aylığı 1.134X 77,77= 881,11 TL olacaktır.
14.000 günün 6.000 günü A 1 dönemi, 3.150 günü A2 dönemi kalan 4.850 günü B dönemi olduğunda ise aylıklar 1.578/14.000X6.000= 676,28+ 958,23/14.000X3150= 217,28+ 881,11/14.000X 4.850= 305,24 toplamda 1.198,8 TL olmakla 750 olan aylık 450 TL ye yakın artabilmektedir.
Bu hesaplamalar tamamen asgari ücrete göre olmakla aslında azalmanın artışa dönebileceği genelde 7000 günden sonrası için yeni bir kazanç daha doğru bir anlatımda kısmi geri kazanım süreci başlamaktadır.
Çalışma yaşamına devam edecek kişilerin bu kayıplardan korkmamaları aksine sigortalı günlerini asgaride olsa artırma yoluna gitmeleri daha doğrudur. İş kazası,hastalık, genel sağlık sigortası gibi korumalarda nazara alındığında aslında sigortasız olmak ayrıca mali bir risk olarak karşımıza çıkmaktadır.
O halde öncelikle bir SGM nin 24 numarasında sigortalıya akıl veren senin 8.000 günün var çalışman aylığını azaltır, sigortalı çalışma önerisi SGK ilkelerine uymadığı gibi gerçeğe de uymamaktadır.
Bu hesaplamalarda öne çıkan husus asgari kazanç gün ilişkisidir.
Şimdi bir de kazanç ilişkili örnekseme yapalım bakalım SGK’nın en yüksek makamlarında görev yapanların emekli maaşlarımı SSK lınınkımı çoktur onu görelim.
Gün 12.600 yine yuvarlama ile hesap;
1.10.2008 sonrası 6 yıl 2 ay 2.180 gün Kazanç tavan Toplam ABO 69,44 Kazanç 1134X6,5=7.371X70= 5.159,70 TL.Kısmi aylık 892,58
2000-2008 arası 3.150 gün kazanç 1134X 6 (2000 li yıllarda 4 ve 5 olan asgari azami kazancı karşılamak için 6,5 yerine 6 alınmıştır)XABO 75= 5.103 kısmi aylık 1.275,75TL.
A1 aylığı üst gösterge 15.175X ABO82X12.000= 149,32 (asgari aylık 79,59 oranı 149,59/79,59= % 88 fazlalık, 1.280 olan asgari aylığın 1,88 fazlası 2.406,40 /12.600X7.270= 1.388,22
Kısmi aylıklar toplamı 1.388,22+1.275,75+892,58= 3.556 olarak yuvarlanabilecektir.
Güncelleme etkilerine bakmaksızın tamamının 5510 hizmeti olarak 12.600 günü olan tavandan prim yatıran kişinin aylığının 5.159 TL olması hatta bunu aşması dahi mümkündür.
Halen aylık alabileceklerin en yüksek SSK aylık tutarları 3.600 civarında olmaktadır.
O halde özellikle denebilecek husus sonuç olarak şudur. Günlerinizi artırın, çok günle emekli olun, daha da önemlisi sigortaya gerçek kazancınız üzerinden bildirim yaptırın, eline aylık net 1500 TL geçenlerin bile tam kazançlarının bildirimi halinde dahi aylıklar 1.300 TL yi aşabilecektir.
Gerçekte şunu söylemek daha doğrudur. Günleriniz çoğaldıkça on bin, on iki bin gün olunca, gerçek kazancınınız SGK’ya bildiriliyor ise inanın işverenden aldığının net ücretin aynısı elinizde geçecektir.
Serbest çalışan bir avukat olarak yıllarca tazminat davaları ile uğraştıktan sonra, aylık hesaplarını öğrenebileceğim kişi Ali Tezel oldu. Muhakkak ki aylık hesapları yukarıda yapıldığı gibi değildir, ancak yazının anlaşılabilir olması için kısa,ayrıntısız ancak yakın hesapları seçmiş bulunuyoruz.
Serbest çalışan ve tazminat davaları ile uğraşan bir avukat olarak, aylık hesaplamalırına dair ilk eriştiğim derli toplu kaynak Kurum Başkan Yardımcısı Mustafa Kuruca’nın tüm yönleri ile emeklilik kitabı oldu, başlayan ilgi Ali Tezel’in açtığı kursa katılmam ile beni aylık hesaplaması yapabilir hale getirdir. Ali Tezel’den aylık hesaplarını öğrendiğim için kendisine şükran borçluyum. Mustafa Kuruca ve Murat Özdamar’ın 2013 yılında Tüm Yönleriyle Emeklilik kitabı ise örnekleri çokça takip edebileceğim bir başvuru kaynağı oldu.
Aylık hesaplamaları genelde hukukçuların ilgisini çekmemekte belkide en fazla iki elin parmağı kadar meslektaşım aylık hesaplamaları yapmaktadır.
Bu yazıda yer verilmeyen güncelleme katsayıları aylık ilişkisi aslında eleştiri ve mukayeseler ile aslında içi yeterince doldurulmamış, sorgulanmamış bir alanı oluşturmaktadır. Kısa bir zamanda bu konuda yazmak kısmet olsun isterim.
SONUÇ : Sigortalı günlerinizin çoğu 2000 öncesi ise,emekliliğiniz yakın ve günleriniz asgari günü geçemiyor ise, asgari kazançtan sigorta kayba dönüşmekte, kısmi çalışma,çalışmama,yüksek kazanç ödeme bir seçenek olarak kabul edilebilmektedir.
Kişisel deneyim olarak asgari kazanç olsa dahi günlerin 7400 günü aşmasından sonra kayıplar kısmi geri kazanıma dönüşmektedir.
En etkili araç ise azda olsa ele geçenin SGK ya kazanç olarak tam bildirimidir. Uzun yıllar gerçek ücretinden prim yatıranlar, yaşlılık aylıklarında çalışırken elde ettiği kadar bir rakam alırlar.
İyi kazanç çok gün = 3.600 TL bir aylık ve biraz fazlası demektir. Lütfen gerçek kazançlardan sigorta primimizin yatırılmasının takipçisi olalım.
Bu konuda tek bir doğru yoktur. 500 TL de aylıktır 3.600 TL de siz hangisi olacağınıza karar verin.
Aylığa başvurmadan, kazanç ve aylık arasındaki kolay bir seçenek olan http://uyg.sgk.gov.tr/AylikHesap/ üzerinden alabileceğiniz aylık sorgulanabilir. Ancak borçlanmaların gün ve kazanç etkisi, 4b,4c hizmetleri veya sandık hizmetlerinin sonuca etkisi için ve yine, prim yatırmaya devam edecek kişilerin, kısaca emeklilik planlaması yapmak isteyen kişilerin bu alanda deneyimli bildikleri yerlerden bilgi edinmelerinde yarar vardır.
Kaynak: www.alitezel.com
