İş başvurusunda bulunan adayların seçimi ve sonucunda istihdam edilmesi ile ilgili günümüzde birçok şekilde incelemeler yapılmakta, adaylarla çeşitli mülakat görüşmeleri gerçekleştirilmektedir. Standart düzeyde yapılan mülakatlarda adayın becerisi, kavrama yeteneği, çalışmaya yatkınlığı, öğrenme isteği vb. konularda adaylar sınava tabi tutulmaktadır.
Hal böyle olmakla birlikte son yıllarda işsizliğin de etkisi ile işe alım süreçleri gerek işverenler gerekse de adaylar açısından sıkı bir rekabet ortamında geçmektedir. Adaylar birçok rakibi arasından sıyrılarak işe kazanmayı arzularken, işletmeler de mevcut adaylar arasından en iyisini istihdam etmeyi hedeflemektedirler.
Ancak bu süreçte iş için yapılan sözleşme görüşmelerinde işletmeler açısından önemli dikkat edilmesi gerekli hususlar söz konusudur. Keza dikkat edilmemesi durumunda işletmeler tazminatlarla karşı karşıya gelmektedir. Örneğin bir adayın işe alınacağına dair umut uyandırmak sonrasında ise adayı işe almamak bile işletme açısından tazminat nedeni olabilmektedir.
– Peki, işe alım süreçlerinde nelere dikkat etmek gerekiyor?
– Adaylarla yapılan mülakat görüşmelerinde sorulacak sorularda dikkat edilmesi gerekli hususlar nelerdir?
1-Dürüstlük kuralına riayet etmek
İşe alınacak adayla yapılan görüşmelerde en önemli husus dürüstlük kuralına iki tarafında (aday ve işveren) riayet etmesi gerektiğidir. İş başvurusu sırasında adayla ilgili bilgiler kişisel gizlilik taşıdığından, kural olarak işverenin aday tarafından sunulan belgedeki kişisel bilgileri saklama ve bunları paylaşmama yükümlülüğü vardır.
Yine bu çerçevede işyerine sunulan daya ait sağlık raporunun da aynı nitelikte olduğunu vurgulamak gerekir. Şayet raporu işyeri hekimi düzenlemişse, işverenle adayın sağlık durumuna ilişkin detaylı hususları paylaşmadan, işe uygun olup olmadığı ile ilgili bilgi vermesi gerekmektedir.
İşe alım süreci olumsuz olduğunda da, işletmenin adaya ilişkin belgeleri ya adaya iade etmesi, veyahut da bunları yok etmesi beklenmektedir.
2-Adayın kişisel inançları ile ilgili soru sorulamaz
İşe alım sürecinde adayla ilgili yapılan mülakatta adaya kişisel, dini veya siyasi düşüncesi ile ilgili soru sorulamaz. Bu durum anayasal olarak da yasaklanmış, kişilerin temel hak ve hürriyetleri kapsamında koruma altına alınmıştır.Anayasa’nın 24. Maddesinde: “Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir… Kimse, ibadete, dinî âyin ve törenlere katılmaya, dinî inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz” denilmektedir.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken ve öğreti de birçok yazarın ortak görüşe sahip olduğu husus işin niteliğine göre kişilere bu soruların sorulabileceğidir. Yani, bir camide çalıştırılmak üzere görüşülen kişiye dini inancının sorulması veya bir siyasi partide çalıştırılacak kişiye de siyasi düşüncesinin sorulması uygun olarak kabul görmüştür.
3-Adayın geçmişi
Adayla yapılan görüşmede görüşme sürecinde halen bir işte çalışıp çalışmadığı sorulabilir. Yine bununla birlikte eğitim, meslek, kariyer, medeni durumu gibi hususlarda ayaların geçmişine yönelik sorular sorulabilir. Tabii ki adaylarında bu sorulara doğru cevap vermesi gerekmektedir.
Adayın sabıkasına yönelik bilgilerin ise adli sicil kaydından sabıkanın silinmemiş olması kaydıyla çalışanın işverene doğru bilgiler vermesi gerekmektedir. Şayet sabıka adli sicil kaydından silinmiş ise, iş başvurusunda bulunan adayın bu durumu gizleme hakkı da söz konusudur.
4-Adayın gebelik durumu
İş Kanununun 4. Maddesinde: “İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz”denilmektedir.
İş başvurusunda bulunan aday bayan ise, gebelik durumu ile ilgili soruların sorulması, eşitlik ilkesine aykırı olduğundan kabul görmemektedir. Ancak işin niteliği hamile bir bayanın işyerinde çalıştırılmasına uygun değilse (örn. Ağır ve tehlikeli bir işse), adaya hamile olup olmadığına yönelik soruların sorulabileceği uygun görülmektedir.
Osman ÖZBOLAT
İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
Kaynak: http://www.osmanozbolat.com/20/11/2014/gorusmeleri-sonucu-tazminat-odeyebilirsiniz/
