A. GİRİŞ
4562 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’nun 17. Maddesinde parasal ve mali haklar konusu düzenlenmiştir. Bu maddede özellikle huzur hakkı konusu düzenlenmiştir.
Makalemizin konusu, OSB’deki müteşebbis heyet, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerine yapılacak huzur hakkı ödemelerinin esaslarıdır.
B. KANUN MADDESİNDEKİ DÜZENLEME
4562 Sayılı Kanun’un 17/1. Fıkrasındaki hüküm aşağıdaki gibidir.
“Müteşebbis heyet ile yönetim ve denetim kurullarının üyelerine, müteşebbis heyet tarafından tespit edilen tutarda huzur hakkı ödenebilir. Ödenecek bu huzur hakkının aylık toplam tutarı, her yıl Cumhurbaşkanınca belirlenen kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının yönetim kurulu başkan ve üyelerine ödenen net aylık ücreti aşamaz. Müteşebbis heyet üyelerinden kamu personeli olanlara 4/7/2001 tarihli ve 631 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 12 nci maddesi çerçevesinde ödeme yapılır.”
Huzur hakları konusu, OSB Uygulama Yönetmeliği’nin ayrıca 52. Maddesinde düzenlenmektedir.
Müteşebbis heyet ile yönetim ve denetim kurullarının üyelerine, müteşebbis heyet tarafından tespit edilen tutarda huzur hakkı ödenebilir. Bu hükümden anlaşılacağı üzere, huzur hakkı tutarlarını müteşebbis heyet tespit edecektir. Müteşebbis heyetin tutar belirlemede üst sınırı vardır.
Huzur hakkı ödenmesi şart olmayıp, bu konuda müteşebbis heyet tarafından karar verilmelidir. Karar verilmemiş ise huzur hakkı ödenmesi mümkün değildir.
Ödenecek huzur hakkının aylık toplam tutarı, her yıl Cumhurbaşkanınca belirlenen kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının yönetim kurulu başkan ve üyelerine ödenen net aylık ücreti aşamaz. Bu konuda OSB müteşebbis heyet, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeleri ile kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının yönetim kurulu başkan ve üyeleri arasında yeknesaklık sağlanmıştır.
Müteşebbis heyet tarafından belirlenecek huzur hakkı tutarı müteşebbis heyet, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeleri için farklı farklı olabilir. Bu konuda müteşebbis heyetin yetkisini sınırlayan bir durum söz konusu değildir.
Müteşebbis heyet üyelerinden kamu personeli olanlara 4/7/2001 tarihli ve 631 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 12 nci maddesi çerçevesinde ödeme yapılır.
631 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin adı “MEMURLAR VE DİĞER KAMU GÖREVLİLERİNİN MALİ VE SOSYAL HAKLARINDA DÜZENLEMELER İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME” şeklindedir. 631 Sayılı KHK’nın 12. Maddesi aşağıdaki gibidir.
“Madde 12 – Memurlar ve diğer kamu görevlilerinden (…)(1) , kurum ve kuruluşların yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyelikleri ve komisyon, heyet, komite ile benzeri organlarda görev alanlara, kurum içi ve kurum dışı ayrımı yapılmaksızın bu görevlerinden sadece biri için ücret ödenebilir. Bu maddenin uygulanmasında oluşacak tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
C. GENEL KURULA GEÇEN OSB’LERDE HUZUR HAKLARI
4562 Sayılı Kanun’un 17/2. Fıkrasında genel kurula geçen OSB’lerde huzur hakkı konusu ayrıca ele alınmıştır. Kanun hükmü “Genel kurula geçen ve müteşebbis heyetin görevinin sona erdiği OSB’lerde yönetim ve denetim kurulu üyelerine, genel kurul tarafından tespit edilecek tutarda huzur hakkı ödenebilir.”
OSB’lerde kuruluş döneminde müteşebbis heyet bulunmaktadır. Müteşebbis heyet aslında OSB’nin genel kuruludur. OSB’nin yapımının ve kuruluşunun tamamlanıp, Genel Kurul’a geçmesi ile birlikte müteşebbis heyetin görevi sona ermektedir. (Karar alınırsa 4 yıl daha müteşebbis heyetin görevi devam edebilir OSB Uygulama Yönetmeliği Madde 18/6.) Genel Kurul’a geçen OSB’lerde artık müteşebbis heyet kalmadığından, yönetim ve denetim kurulu üyelerine ödenecek huzur hakkı tutarını genel kurul belirlemeye yetkilidir.
Genel Kurul’a geçen OSB’lerde, kanunda yönetim ve denetim kurullarına ödenecek huzur hakları için bir üst sınır konulmamıştır. Üst sınır müteşebbis heyetin olduğu OSB’ler için konulmuştur.
Genel Kurul’a geçen OSB’lerde Genel Kurul artık müteşebbis heyet yerine geçmektedir, ancak kanunda müteşebbis heyetin müteşebbis heyet üyelerine de huzur hakkı ödenebileceğine ilişkin düzenlemesi bulunmasına ragmen, Genel Kurul’a geçmiş OSB’lerde genel kurul üyelerine huzur hakkı ödeneceğine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Kanuni düzenleme ışığında Genel Kurul’a geçmiş OSB’lerde sadece yönetim ve denetim kurulu üyelerine huzur hakkı ödenebilir, genel kurul üyelerine huzur hakkı ödenemez kanaatindeyiz. Zira kanun koyucu, genel kurul üyelerine de huzur hakkı ödenmesini öngörmüş veya istemiş olsa idi, bu konuda bir düzenleme yapacağı kuşkusuzdur.
D. OSB’LERDE HUZUR HAKKI ÖDEMELERİ BAKANLIKTAN ALINAN KREDİLERDEN KARŞILANAMAZ.
4562 Sayılı Kanun’un 17/3. Maddesine göre “Huzur hakkı ödemeleri OSB’nin Bakanlıktan aldığı kredi dışında, kendi kaynaklarından yapılır.”
Kredi kullanan OSB’lerde Bakanlıktan alınan krediler, huzur hakkı ödemelerinde kullanılamaz. Kredi kullanan OSB’lerde Bakanlığın çok sıkı bir denetimi söz konusu olup, ayrıca kaynakların etkin kullanımı için Bakanlık ilgili krediler için teminat almakta, ayrıca OSB’nin genel idare giderlerini denetlemekte, OSB’de çalışacak personel sayısı, idari teşkilatlanma, bölge müdürü ve çalışanların ücretleri ve sosyal hakları Bakanlık denetiminden geçmektedir. Bu sebeple Bakanlıktan kredi kullanan OSB’lerde huzur hakkı ödemeleri bu kredi ödemelerinden yapılamaz.
Bir OSB’nin hem bakanlıktan hem de kendi imkanları ile kredi kullanması durumunda, Bakanlık kredisi değil, ancak diğer krediden huzur hakkı ödemesi mümkündür. Bunu engelleyen bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak kanuni düzenlemeden, kredi kullanan OSB’lerde OSB’lerin kendi kaynakları var ise huzur hakkı ödemelerinin yapılması gerektiği, kendisi iç kaynak yaratamayan OSB’lerde huzur hakkı ödenmesinin doğru olmadığı, kanunun genel ruhundan anlaşılmaktadır. Bu sebeple, huzur hakkı ödemelerinin ister Bakanlık kredisi olsun, ister dış kaynaklı başka krediler olsun, kredilerden karşılanmaması, OSB’ler için en doğru yol olacaktır.
E. AYNI OSB’NİN BİRDEN FAZLA ORGANINDA GÖREV ALANLAR SADECE BİR GÖREV İÇİN HUZUR HAKKI ALABİLİR. KAMU GÖREVLİLERİ İSE BİRDEN ÇOK FAZLA YERDE GÖREV ALSALAR DAHİ SADECE BİR GÖREV İÇİN HUZUR HAKKI ALABİLİR.
4562 Sayılı Kanun’un 17/4. Maddesine göre “Aynı OSB organlarında birden fazla görevi bulunanlara, bu görevlerinden sadece biri için huzur hakkı ödenir.”
Kuruluş aşamasındaki OSB’lerde müteşebbis heyet en üst karar organıdır. Müteşebbis Heyet kendi içinden yönetim kurulu, ayrıca denetim kurulu üyeleri seçmektedir. Bir başka deyişle, müteşebbis heyetin bulunduğu OSB’lerde yönetim kurulu üyeleri ve denetim kurulu üyeleri de müteşebbis heyet üyesidir. Bu sebeple her müteşebbis heyet üyesinin olmasa da, yönetim ve denetim kurulu üyelerinin OSB’nin kimliği açısından 2 görevi bulunmaktadır.
Aynı OSB’de müteşebbis heyet, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeleri için huzur hakkı ödemesine karar verilmiş ise, yönetim ve denetim kurulu üyeleri sadece bu üyelikleri için huzur hakkı alabilir, müteşebbis heyet üyelikleri için huzur hakkı almaları mümkün değildir. Yönetim ve denetim kurulu üyesi olmayan müteşebbis heyet üyelerinin tek görevi bulunduğundan, müteşebbis heyet üyesi olmaları sebebiyle huzur hakkı alacaklardır.
Genel Kurul’a geçmiş OSB’lerde de aynı düzenleme söz konusudur. Zira kanuni düzenlemede OSB organları ifade edilmiş, bu OSB’nin müteşebbis heyet veya genel kurul aşamasında olup olmadığına ilişkin bir belirleme yapılmamıştır. Bu sebeple genel kurula geçmiş OSB’lerde de bir kişinin birden fazla organda görevi var ise, bu görevlerinden sadece biri için huzur hakkı ödenebilecek, diğer görevleri için huzur hakkı ödenmeyecektir.
631 Sayılı KHK’nın 12. Maddesinde sayılan kamu görevlileri, başkaca kurumlarda yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu üyelikleri vb. gibi görevlerde bulunmakta iseler, bu görevleri dolayısıyla herhangibir huzur hakkı almadıklarına ilişkin yazılı beyan vermeleri şartıyla OSB’lerdeki görevleri için huzur hakkı alabilirler. Buradaki temel konu, ilgili kişinin başka yerde üyeliğinin bulunup bulunmaması değil, bulunduğu üyelik sebebiyle huzur hakkı alıp almamasıdır. Bazı üyelikler için huzur hakkı ödenmiyor olabilir, sadece üyeliğin olması OSB’den huzur hakkı alınmasını engelleyen bir konu değildir. Hem üyeliği olan, hem de bu üyelik sebebiyle başka yerden huzur hakkı alanlar OSB’lerdeki üyelikleri için tekrar huzur hakkı alamazlar. Bu konudaki düzenleme OSB Uygulama Yönetmeliği’nin 52/5. Maddesinde yer almakta olup, aşağıdaki gibidir.
“(5) OSB organlarında görev alan ancak temsil ettiği kuruma seçimle gelen kişiler hariç olmak üzere, 631 sayılı KHK’nın 12 nci maddesi kapsamına giren kamu görevlilerinden, görev aldıkları kurum ve kuruluşlarını temsilen; başkaca yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyelikleri, komisyon, heyet ve komite ile vb. organlarında görev alıp almadıklarına ve bu görevler nedeniyle kendisine herhangi bir ödeme yapılmadığına dair yazılı beyan alınması şartıyla huzur hakkı veya aylık ödemesi yapılabilir.”
Son olarak, başka yerde üyeliği bulunan ve OSB’de de müşetebbis heyet, yönetim veya denetim kurulu üyesi olan kişilerden, diğer kurumlardan huzur hakkı almadığına ilişkin yazı getirmesi istenemez, bu konuda ilgili üyenin kendi yazılı beyanıyla huzur hakkı veya aylık almadığını beyan etmesi yeterlidir.
Bülent Şişman
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
Bağımsız Denetçi
Kredi Derecelendirme Uzmanı
Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanı
bulent@ekolymm.com.tr
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
