Ana ve babaya Ölüm Gelir/Aylığı bağlanması
2008/Ekim ayından sonra ölen sigortalıdan dolayı ana ve babaya ölüm aylığı bağlanmasına ilişkin şartlar 5510 sayılı Kanunun 34′üncü maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilmiş olup, söz konusu bent; “Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25′i oranında; ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam % 25′i, oranında aylık bağlanır.” Hükmünü amirdir.
Hak sahibi ana ve babalara ölüm geliri bağlanmasında aranan şartlar ise 5510 sayılı Kanunun 20′nci maddesiyle 34′üncü maddeye atıfta bulunmak suretiyle belirlenmiştir.
6552 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanuna eklenen geçici 59′uncu maddede, Soma maden kazasında ölen sigortalıların ana ve babasına ölüm gelir/aylığı bağlanmasında ana ve babalar için 34′üncü maddede belirtilen hak kazanma şartlarından “her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartlarının aranmayacağı öngörülmüştür.
Buna göre, anılan sigortalıların ana ve babalarına ölüm gelir/aylığı bağlanırken ana ve babanın 65 yaşın altında olması halinde artan hisse olup olmadığına bakılacaktır. Bunun dışında;
– Ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisse,
– Her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması,
-Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması, şartları aranmayacaktır.
Örnek 1: Soma maden kazasında ölen sigortalı bekâr olup, 400 gün 4/1-(a) kapsamında hizmeti bulunmaktadır. Sigortalının hak sahibi konumunda olan ana ve babası 65 yaşın altındadır. Baba kendi sigortalılığından dolayı 01.03.2009 tarihi itibariyle 4/1-(a) kapsamında 1200 TL yaşlılık aylığı almaktadır. Annenin herhangi bir geliri bulunmamaktadır. Bu durumda; ana ve babaya artan hisse şartının yerine gelmesi ve diğer şartların aranmaması nedeniyle hem ölüm geliri hem de ölüm aylığına hak kazanmıştır. Ölüm aylığı bağlanmasında ölen sigortalıya ilişkin şartların aranmaması nedeniyle mevcut 400 gün hizmet karşılığında ölüm aylığı bağlama işlemleri sonuçlandırılacak ve eksik prim süreleri Maliye Bakanlığından istenecektir. Anneye ölüm gelir ve aylığı bağlanarak yüksek olanı tamdan diğeri yarımdan ödenecektir. Babaya ise kendi yaşlılık aylığının yanı sıra hak kazandığı ölüm aylığı ve ölüm geliri miktarları 5510 sayılı Kanunun 54′üncü maddesine göre mukayese edilerek, en yüksek ödemeye imkân veren iki dosya üzerinden ödemeler gerçekleştirilecektir.
Örnek 2: Sigortalı Soma maden kazasında vefat etmiş olup geride hak sahibi olarak bir eş iki çocuk ve 65 yaşından küçük anne bulunmaktadır. Sigortalının eşi ve çocuklarına ölüm geliri ve aylığı bağlanarak yüksek olanı tamdan, az olanı yarımdan ödenecektir. Anneye, 65 yaşından küçük olduğundan ve eş ile çocuklardan dolayı artan hisse bulunmadığından ölüm geliri ve aylığı bağlanmayacaktır. Annenin yaşının 65’in üstünde olması halinde ölüm geliri ve aylığı da bağlanabilecektir.
Soma’da maden kazasında ölen birden fazla çocuğundan dolayı ölüm gelir/aylığına hak kazanan veya aynı zamanda kendi sigortalılıklarından dolayı gelir ve aylığı bulunan hak sahiplerine, hak kazanılan gelir ve aylıkların ödenmesinde 5510 sayılı 54 ve geçici 7′nci maddenin beşinci fıkrası hükmü uygulanacaktır. Yani evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak kazananlara tercih ettiği aylığı bağlanır. / Lütfü Köksal – Türkiye Gazetesi
