2015 yılı programı çalışma hayatında önemli değişimlere işaret ediyor. Kamuoyunda kiralık işçilik olarak bilinen geçici iş ilişkisi kurulması meselesi işçi tarafının çok hassas olduğu bir konu. Programda “geçici iş ilişkisi” yani kiralık işçi konusuna da yer verildi. Bu yasama yılında konuyla ilgili yasa tasarısı büyük bir ihtimalle Meclis gündemine gelecek.
Geçici iş ilişkisi nedir?
Geçici iş ilişkisi işverenin ihtiyacı olduğu dönemde geçici iş ilişkisi kurmaya yetkili özel istihdam büroları vasıtasıyla personel ihtiyacını karşılaması ve bu sürenin sonunda işçinin işine son verilmesi anlamına geliyor. İşgücü piyasasında iş bulmakta zorlanan gruplar için bu tür istihdam biçiminin Avrupa’da çok sık kullanıldığını görüyoruz. Bu şekilde hem işveren işten çıkartmanın maliyetine katlanmamış, hem de istihdam edilmesi diğer kesimlere göre daha zor olan bazı gruplar iş imkânına kavuşmuş oluyor. Ancak geçici iş ilişkisi iyi bir temel üzerine oturmaz ise işverenlerin kötü niyetli uygulamalarının hayata geçmesi mümkün olacaktır. Sürekli bir istihdam biçimi ile istihdam edilmesi gereken bir kişinin geçici iş ilişkisi ile çalıştırılması ve en ufak bir fırsatta kapının önüne konulması söz konusu olabilir.
Özel istihdam büroları
Diğer yandan geçici iş ilişkisi ile çalışan bir kişinin çalıştığı sürelerin kısalığı nedeniyle hiçbir tazminata hak kazanamaması ve sigortasının emekliliğine yetecek kadar yatmaması gibi sorunlar doğabilir. Bu nedenlerle geçici iş ilişkisi ile ilgili olarak hayata geçirilecek düzenlemenin emek sömürüsünü engeller nitelikte olması şart.
Programda geçici iş ilişkisinin özel istihdam büroları aracılığıyla sağlanacağı yönünde ifade var. Fakat bu noktada geçici iş ilişkisinin hangi çalışanlar için kurulabileceğinin net olarak belirlenmesi gerekiyor.
Kadın çalışanların doğum süresince işlerinden uzakta kaldıkları dönem için bir başka işçi ile geçici iş ilişkisinin kurulması hem istihdam yaratacak, hem de kadınların işgücünden uzaklaşmasının önüne geçecektir. Aynı şekilde askerlik nedeniyle işinden ayrılan erkek çalışanın yerine geçici bir süre başka bir kişinin istihdam edilmesi hem işverenin işgücü ihtiyacının karşılanmasına fayda sağlayacak, hem de belirli bir süre de olsa yeni bir kişiye istihdam imkânı doğuracaktır. Bu gibi kısa sürelerle sağlanacak istihdam fırsatları hem gençlerin iş tecrübesi edinmesini sağlayacak, hem de eğer kendilerini ispatlayabilirlerse kalıcı bir istihdam yaratılacaktır.
İşverenler bu gibi durumlarda mevcut personeli daha uzun sürelerle çalıştırmayı yeni bir elemanı işe almaya nazaran tercih ediyorlar. Çünkü işverenlerin gözünde işçiyi işten çıkarmak çok maliyetli. Diğer yandan yeni bir elemanı işe alıştırmak, işini öğrenmesini sağlamak uzun zaman alıyor. Bu nedenlerle geçici iş ilişkisinin kurulmasının önünün açılması işverenlerin bu endişelerini ortadan kaldıracak ve yeni istihdam imkanlarının ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Ancak burada önemli olan, tüm işçilerin geçici iş ilişkisi ile güvencesiz ve belirli sürelerle çalıştırılmasının engellenmesidir. Aksi taktirde kaş yapalım derken göz çıkartılmış olacaktır.
Kamuda esnek çalışma yolda
2015 yılı programında, “kamu personel sisteminde esnek çalışma modellerinin geliştirilmesi ve uygun görülen kuruluşlarda bu modellerin uygulanmasının sağlanacağı” ifade edilmiş. Bu çerçevede Devlet Personel Başkanlığı’na sunulan ve uygulanan projenin sonuçlarına göre hazırlanacak modele ilişkin düzenlemelerin hayata geçirilmesi planlanıyor.
Son dönemde kamuda personel reformu yapılması konusunda bir anlayış oluştu. Fakat kamu personel reformu gerçekleştirilirken, güvencesizliğin önü açılmamalı. Devlet memurlarının daha etkin ve verimli bir şekilde çalışmasının sağlanması gerçekleştirilmeli. Ancak bu yapılırken güvencesizlik, memuru görüşlerinden ötürü il il, ilçe ilçe dolandıracak bir sistemin hayata geçirilmemesi gerekiyor. Esnek çalışma modelleri kamu görevlileri için de bazı kolaylıklar sağlayacak. Bu nedenle bu çalışma biçiminin kurallarının net belirlenmesi çok önemli.
Sosyal yardımda puan sistemi
Programda sosyal yardımlarla ilgili önemli yenilikler bulunuyor. Bugünkü haliyle yardımların etkin dağıtılamadığını, değerlendirme kriterlerinin ne yazık ki objektif olmadığını görüyoruz. Program sosyal yardımlardan yararlanacak kişilerin belirlenmesinde nesnel ölçütlere dayanan puanlama formülünün hayata geçirilmesini öngörüyor. Puanlama sistemi için gerekli mevzuat şu an yürürlükte.
65 yaş aylığı ve engelli aylığı bağlanmasında muhtaçlığın tespitinin puanlama ile belirlenmesi gerekliliği ilgili yönetmelikte yer buldu. Ancak puanlama formülü henüz uygulanmadığı için muhtaçlık tespiti yönetmelikte belirlenmiş diğer kriterler üzerinden hesaplanıyor. Bu kriterlerin çok net olmaması ve şeffaflığının sorgulanması da sosyal yardımlar konusunda tereddütler doğuruyor. Bu açıdan muhtaçlığın tespitinde puanlama formülü son derece yerinde olacak. Puanlama sisteminin Bütünleşik Sosyal Yardım Sistemi ile entegre şekilde çalışması, bu konuda hiçbir şüpheye yer bırakmayacak ve sosyal yardımların hak edilmesinde eşitliği sağlayacaktır.
Bir diğer hedef, mahalli idarelerin yani belediyelerin sosyal yardım faaliyetlerinin Bütünleşik Sosyal Yardım Sistemine dahil edilmesi. Bu sayede pek çok yerden yardım alan kişilerin bu nedenle hak etmedikleri sosyal yardımı almaları engellenecek. Yardımların daha etkin dağıtımını sağlayacak bu iki düzenleme yerinde olacaktır. / Cem Kılıç – Milliyet
