1) GİRİŞ
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun (KDVK)’nun birinci maddesine göre Türkiye’de yapılan ticarî, sınaî, ziraî faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetlerin verginin konusuna girdiği belirtilmiştir. Madde metninin devamında ticari, sınaî, ziraî faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığının, kapsamının ve niteliğinin Gelir Vergisi Kanunuhükümlerine göre; Gelir Vergisi Kanunu’nda açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve tespit edileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda binek oto alım satım faaliyetinin ticari kazanç olarak kabulü gerekir. Ticari faaliyetin de Katma Değer Vergisinin (KDV) konusuna girdiği açıktır.
2) VERGİ MEVZUATINDA BİNEK OTO TANIMI
Binek otomobil denince, ulaşım ihtiyacımızı gidermek üzere insan taşımaya elverişli şekilde üretilmiş araçlar aklımıza gelmektedir. Ancak vergi kanunlarında yer alan binek oto tanımı bu kadar basit ve anlaşılabilir değildir.
Vergi mevzuatımızda “binek otomobili” tabiri %1 KDV oranına tabi kullanılmış otomobilleri belirleyen KDV Kanununa bağlı (1) sayılı Tarifenin 8. maddesinde ve Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na bağlı II sayılı listede geçmektedir. 1 sayılı Tarifenin 8. maddesinde Türk Gümrük Tarife Cetvelinin (TGTC) 87.03 pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş steyşın vagonlar, yarış arabaları, arazi taşıtları, jeepler ve benzeri motorlu karavanlar, elektrik, gaz, güneş enerjili ve a motorlu taşıtlar, özellikle kar üzerinde hareket etmek için dizayn edilmiş motorlu taşıtlardan yalnızca kullanılmış olanlar %1 oranında KDV’ne tabi olacaktır.
ÖTV Kanunu’na bağlı II sayılı liste ile KDV Kanunu’na bağlı (1) sayılı Tarife arasında bir paralellik vardır. Ancak, II sayılı Listede yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi ( yolcu taşıma kapasitesi yolcu sayısının 70 kilogramla çarpılması suretiyle hesaplanır) istiap haddinin %50’sinin üstünde olan motorlu araçlar da binek otomobili sayılmıştır. KDV Kanununa bağlı (1) Sayılı Tarifede taşıtın ağırlığının binek otomobili sayılmasında bir önemi yoktur. Tanımlama doğrudan 87.03 GTİP numarasına dayandırılmıştır. ÖTV Kanunu’na ekli II sayılı Listedeki 87.03 ve 87.04 G.T.İ.P numaralarında yer alan mallar ve vergi oranlarını değiştiren 8 nolu Gümrük Genel Tebliği (Tarife –Sınıflandırma Kararları) ‘nın ekindeki sınıflandırma kararında 1+1, 1+3,1+4 veya 1+7 koltuklu kapalı kasalı tek sıralı veya çift sıralı motorlu araçlar 87.03 tarife pozisyonunda tanımlanmıştır.8 nolu Gümrük Genel Tebliği ekinde 87.03 tarife pozisyonundaki eşyanın tanımı aşağıdaki gibidir:
“1+1 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örn. yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (En arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar” ile “1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örn. yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (En arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşıması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar” şeklindedir.
3) İKİNCİ EL OTO ALIM-SATIMINDA UYGULANACAK YASAL HÜKÜMLER
KDVK’nun özel matrah şekilleri başlıklı 23.maddesine 7104 sayılı kanunla eklenen f bendinde ‘’ İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır.’’ hükmü yer almaktadır.
Mezkur kanunun vergi indirimi başlıklı 29.maddesinde ‘’ Mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak aşağıdaki vergileri indirebilirler:
- Kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi,’’ hükmü ile indirme konu olacak KDV hakkında genel kural belirlenmiş,
yine kanunun indirilemeyecek katma değer vergisi başlıklı 30. Maddesinin b) bendinde ‘’ Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi,’’ hükmü ile de vergi indirime kısıtlama getirilmiştir.
4) KONUYA İLİŞKİN ÖRNEKLER
Binek oto alım satım ticaretiyle iştigal eden mükellefler, alım satıma konu araçları ya nihai tüketicilerden ya da vergi mükellefi gerçek veya tüzel kişilerden temin etmektedirler. Nihai tüketicilerden satın alınan araçlar verginin konusuna girmediğinden hesaplanan bir KDV olmadığı için indirilecek bir KDV’de doğmamaktadır. Bu mal alımları gider pusulasıyla belgelendirilerek işletmenin envanterine dahil edilir. Vergi mükellefi olan kişilerden alınan ve alış vesikalarında gösterilen KDV ise, kanunun 30/ b bendi gereğince indirim konusu yapılamayacak olup, İndirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilir.
4.1.) Nihai Tüketici veya KDV Mükellefi Olanlardan İstisna Kapsamında Yapılan Alımlar.
3065 sayılı Kanunun 7104 sayılı Kanunla değişik (23/f) maddesine göre, ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, KDV mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır.
KDV mükellefi olmayanlardan veya istisna kapsamında KDV ödenmeksizin alınan ikinci el motorlu kara taşıtları satışında düzenlenecek faturalarda alış bedeli ile satış bedeli arasındaki fark üzerinden KDV hesaplanır. KDV hesaplanarak alınan ikinci el motorlu kara teslimlerinde ise özel matrah uygulanmayacağı tabiidir. İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz teslimlerinde özel matrah uygulanabilmesi için, araç veya taşınmazın basit tadil, bakım ve onarım işlemleri dışında vasfında esaslı değişiklik yapılmaması gerekmektedir.
Örnek 1: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden (A) Otomotiv Ltd. Şti., KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den 32.000 TL’ye ticari araç satın almıştır. (C) Servis A.Ş.den hizmet almak suretiyle, satın alınan aracın yıllık bakımı yaptırılmış ve otomobile çelik jant taktırılmıştır. Bu hizmetin karşılığı olarak (C) Servis A.Ş.ye 5.000 TL+900 TL KDV ödenmiştir. Daha sonra söz konusu otomobil KDV hariç 40.000 TL’ye satılmıştır. KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den satın alınan araca yıllık bakım yaptırılması ve çelik jant taktırılması, otomobilin vasfında esaslı bir değişiklik oluşturmadığından, söz konusu aracın satışında özel matrah uygulanacak ve alış bedeli olan 32.000 TL düşülmek suretiyle 8.000 TL özel matrah üzerinden (8.000 x 0,18 =) 1.440 TL KDV hesaplanacaktır. Ayrıca taşıtın yıllık bakımı ile çelik jant takılmasına ilişkin (C) Servis A.Ş.ye ödenen 900 TL KDV, (A) Otomotiv Ltd. Şti. tarafından indirim konusu yapılabilecektir. Söz konusu aracın, KDV oranlarını belirleyen 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I) sayılı listenin 9 uncu sırasında tanımlanan binek otomobillerinden olması durumunda, özel matrah üzerinden %1 oranında KDV uygulanacağı tabiidir.
Örnek 2: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden Bay (A), KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den 1978 model kullanılamaz halde bulunan bir aracı 10.000 TL bedelle satın almıştır. (C) Servis A.Ş.den hizmet almak suretiyle, söz konusu aracın motoru dahil birçok parçası değiştirilmek suretiyle yenilenmiş ve (C) Servis A.Ş.ye 20.000 TL+3.600 TL KDV ödenmiştir. Yenilenen araç Bay (A) tarafından KDV hariç 40.000 TL’ye satılmıştır. Söz konusu aracın motor dahil birçok parçasının değiştirilmek suretiyle yenilenmesi, taşıtın vasfında esaslı bir değişiklik oluşturduğundan söz konusu aracın tesliminde özel matrah uygulanmayacak, toplam satış bedeli olan 40.000 TL matrah üzerinden KDV hesaplanacaktır. Diğer taraftan, aracın yenilenmesine ilişkin (C) Servis A.Ş.ye ödenen 3.600 TL KDV, Bay (A) tarafından indirim konusu yapılabilecektir.
4.2.) KDV Mükellefi Gerçek veya Tüzel Kişilerden Alımlar
Mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV’nin indirimi mümkün değildir. İndirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilir. Bu uygulama binek otomobili işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobilleri için de geçerlidir. 3065 sayılı KDVK’nın 30/b madde gerekçesine bakıldığı zaman da kanun hükmü ile özel otomobillerin muvazzalı şekilde işletmeye sokulması suretiyle özel tüketimin özendirilmemesi ve vergi kaybına sebebiyet verilmemesi amaçlandığı anlaşılmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlınca verilen muhtelif muktezalarda bu görüşün idare tarafından katı bir şekilde benimsendiği görülmektedir.
Örnek : İkinci el binek oto alım satım faaliyeti ile iştigal eden (A) A.Ş. KDV mükellefi bay (B) ’den 100.000 TL + %18 KDV dahil, toplam 118.000 TL bedelle binek otomobil satın almıştır. (A) A.Ş.’nin alınan bu araca ilişkin olarak ödenen ve alış faturasında gösterilen KDV’yi indirim konusu yapması, KDVK’ nun 30/b bendi gereğince mümkün bulunmamakta olup, aracın satışı esnasında, satış tutarı üzerinden %1 KDV hesaplaması gerekmektedir.
5) DEĞERLENDİRME ve SONUÇ
Binek otomobillere ilişkin ödenen KDV’nin indirim konusu yapılamamasının gerekçesi olarak, otomobillerin işletmelere muvazalı şekilde sokulmaları ve özel tüketimi teşvik etmeleri gösterilmiştir. Binek oto ticareti yapanları düşündüğümüzde bu gerekçenin hiçbir mantıksal dayanağı olmadığı tartışmasızdır. Gelir İdaresi Başkanlığınca söz konusu indirim kısıtlamasının gözden geçirilerek, kaldırılmasının isabetli olacağını düşünmekteyiz. Bu kısıtlamanın devam etmesi sonucu, mükellefler satış işlemlerinde gerçek satış bedeli yerine daha düşük bir bedel beyan ederek üzerindeki vergi yükünü azaltmaya çalıştığı ve sermaye yeterliliğini de koruma amacı hedeflediği görülmektedir.
Her ne kadar Gelir İdaresi Başkanlığının görüşüne katılmasakta, Başkanlık görüş değiştirmediği sürece, binek otomobillere ait alış vesikalarında gösterilen KDV’nin indirim konusu yapılmaması gerektiği, aksi halde yapılacak vergi incelemelerinde binek oto alım satımı ticareti yapan mükelleflerin vergi ziyaı cezalı KDV tarhiyatlarına muhatap olabileceğini göz önünde bulundurmalarında fayda olduğunu düşünmekteyiz.
KAYNAKÇA :
-KDV Kanunu
-KDV Uygulama Genel Tebliği
-YMM Sakıp ŞEKER 2008/5 sayılı makale. www.kanıtymm.com
-YMM Mehmet MAÇ KDV-6 www.denet.com.tr
– YMM Yılmaz DÖNMEZ 25.12.2017 sayılı Makale www.muhasebetr.com
Murat Müjdat Pamukçu
Bilim Uzmanı
E.Gelir Uzmanı
mmpamukcu@gmail.com
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
