Emeklilik çalışanların en büyük hayalidir. Emeklilik günlerine ilişkin planlar çalışanların önemligündem maddesidir. Fakat bazen iş ortamındaki zorluklar, amirlerin olumsuz tutumları, iş arkadaşları ile ilişkiler gibi sebeplerle çalışmak işkence haline gelebilir. Bu gibi durumlarda çalışmadan emekli olmanın yolları aranır. İsteğe bağlı sigortalılık çalışmadan emekli olma imkanı sunar ve bu durumdaki kişiler için önemli bir fırsattır.
Kimler başvurabilir?
Çalışmayan ve emekli veya malullük aylığı almayan kişiler isteğe bağlı sigortalı olabilir. İsteğe bağlı sigortalılar kendi primlerini kendileri öder ve bu şekilde emekli olabilirler. Dolayısıyla, isteğe bağlı sigortalının emekli olması için işe gitmesi gerekmez. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için gerekli bir diğer şart ise isteğe bağlı sigortalı olacak kişinin 18 yaşın altında olmamasıdır.
18 yaşın altındaki bir kişi, sigortalı olmasını gerektirecek şekilde çalışan bir kişi, SGK’dan yaşlılık veya malullük aylığı alan bir kişi isteğe bağlı sigortalı olamaz. Ancak SGK’dan babasının ölümü nedeniyle ölüm aylığı almakta olan kişi isteğe bağlı sigortalı olabilir. Çünkü ölüm aylığı kişiye kendi sigortalılığı nedeniyle bağlanmamıştır. Bu sebeple, dul-yetim aylığı alan kişiler de isteğe bağlı sigortalı olabilir.
Bağ-Kur’lu oluyorlar
İsteğe bağlı sigortalılar 1 Ekim 2008 sonrası 4/b’li olarak değerlendirilmeye başlandılar. Bu tarihten önce SSK’nın, Bağ-Kur’un ve Emekli Sandığı’nın kendi kanunları uyarınca isteğe bağlı sigortalılık hükümleri bulunuyordu. Fakat 1 Ekim 2008 sonrasında sosyal güvenlik kurumları tek çatı altında birleştirilince, tek bir isteğe bağlı sigortalılık mekanizması söz konusu oldu. 1 Ekim 2008 sonrasında isteğe bağlı sigortalı olan kişiler 4/b, yani eski adıyla Bağ-Kur statüsünde değerlendiriliyor. Bu nedenle, isteğe bağlı sigortalılar 4/a’lılara göre daha uzun süre prim ödeyerek emekli oluyor ve emekli olduklarında 4/a’lılara göre daha düşük emekli aylığı alıyorlar. Bu durum nedeniyle isteğe bağlı sigortalı sayısı 2008 yılından itibaren önemli ölçüde azalmaya başladı. 1 Ekim 2008 öncesinde
Statüleri değişti
SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı’nın isteğe bağlı sigortalısı olan kişiler de, 5510 sayılı Kanuna göre 4/b’li olarak değerlendirilmeye başladılar. Yani, eski statüleri devam etmedi. Bu konuda açılan davada Anayasa Mahkemesi de bu yönde karar verdiği için bu kişilerin 4/b’li olarak değerlendirilmeleri kesinleşmiş oldu.
İsteğe bağlı sigortalı olmak için sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak şarttır. Ancak 4/a’lı olarak ay içerisinde 30 günden az çalışanlar, yani part-time istihdam edilenler isteğe bağlı sigortalı olabilir. Örneğin, ay içerisinde 10 gün bir restoranda garsonluk yapan kişi isteğe bağlı sigortalı olabilir. Bu durumdaki kişilerin isteğe bağlı sigortalı olarak ödedikleri primler 4/a’lı olarak değerlendirilir. Bunun yanında, Türkiye ile ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülkelere çalışmak üzere giden Türk işçileri de isteğe bağlı sigortalı olabilir. Bu kişilerin ödedikleri primler de 4/a’lı, yani eski adıyla SSK’lı olarak değerlendirilir.
Primi de isteğe bağlı
İsteğe bağlı sigortalılar çalışmadan sigortalı oldukları için yalnızca uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasından yararlanır. Yani bu kişiler malullük, yaşlılık ve ölüm risklerine karşı korunmaktadırlar. Hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolları isteğe bağlı sigortalılara uygulanmamaktadır. Dolayısıyla, bu kişilerin ödeyecekleri primler de bu doğrultuda belirlenmektedir.
İsteğe bağlı sigortalılar prime esas kazanç alt ve üst limiti arasında kendi seçecekleri gelir üzerinden prim ödeyebilir. Buna göre, 2016 yılı itibarıyla isteğe bağlı sigortalının ödeyebileceği en düşük prim miktarı 527,04 TL iken ödenebilecek en yüksek prim 3.425,76 TL’dir. Yüksek prim ödeyen kişiler hem emekli olduklarında, hem de malul sayıldıklarında daha yüksek aylık alabilir.
Gelir testinden muaf
İsteğe bağlı sigortalı olan ve kendi primlerini ödeyen kişiler sağlık hizmetlerinden yararlanabilir. Bunun yanında, isteğe bağlı sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler de, bu statüleri devam ettiği müddetçe isteğe bağlı sigortalı üzerinden sağlık hizmeti alabilir. Bu nedenle, isteğe bağlı sigortalının gelir testine girmesi de gerekmez.
Son 1261 güne dikkat
Çalıştığı işinden, işyerinden, amirinden veya iş arkadaşlarından sıkılıp istifa eden bir kişi isteğe bağlı sigortalı olursa, emekliliğine kaç gün kaldığını kontrol etmeli.
Emekliliğin hangi sigortalılık statüsünde olduğu son 1261 güne göre belli olduğu için, uzun yıllar eski adıyla SSK’lı olarak çalışan bir kişi emekliliğine 4 yıl kala isteğe bağlı sigortalı olursa daha düşük emekli aylığı alabilir. Bu nedenle, son 1261 gün kuralına dikkat ederek bu kararın alınması gerekiyor. / Cem Kılıç
Kaynak: Muhasebe Network
