Bu yazımızda bağışlar ve yardımlar konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız. Bağışlar ve yardımlar konusunun detaylarında, Gıda Bankacılığı yapılan bağış ve yardımlar konusunu anlatacağız.
Gıda Bankacılığı faaliyetinde bulunan dernekler ve vakıflar nasıl olmalı, her derneğe yapılan bağış, gıda bankacılığı kapsamında olur mu ve yapılan bağışların ne tür bir bağışın olması gerekir? Bu ve buna benzer birçok sorunun cevabını yazımızda bulacaksınız. Bunun yanında gıda bankacılığı kapsamında Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu açısından ele alacağız.
Yukarda anlatmaya çalıştığımız konular hakkında hem muhasebe kayıtları hem de beyannameler üzerinde örnekler halinde anlatılacaktır.
1- GIDA BANKACILIĞI FAALİYETİNDE BULUNAN DERNEK VE VAKIFLARA YAPILAN BAĞIŞ VE YARDIMLAR
Gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıfların vergi kanunları açısından değerlendirdiğimizde:
- Gelir Vergisi Kanunu Açısından
Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağış ve yardımlar konusunda incelediğimizde özellikle 251 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği bizlere çok yardımcı olmaktadır. Bunun yanında Gelir Vergisi Kanunun 40/10 ve 89/6 maddeleri de detaylı açıklamalar yapılmıştır.
Gelir Vergisi 40/10 Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli.
Gelir Vergisi 89/6 Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı.
251 Seri Nolu Genel Tebliğine göre :
Resmi Gazete No: 25409 Resmi Gazete Tarihi: 21/03/2004
5035 sayılı(*) Kanunla Gelir Vergisi Kanununun 40 ve 89 uncu maddelerinde, Katma Değer Vergisi Kanununun ise 17 nci maddesinde yapılan değişikliklerle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde gıda bankacılığı kapsamında bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedellerinin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve bu teslimlerin katma değer vergisinden istisna edilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir. Bu Tebliğ, Bakanlığımıza verilen yetki çerçevesinde gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışlara ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir.
2. BAĞIŞIN YAPILACAĞI DERNEK VEYA VAKIFLAR
Gıda maddesi bağışının dernek veya vakfa yapılmış olması gerekmektedir. İhtiyacı bulunanlara doğrudan veya başka organizasyonlar aracılığıyla yapılacak gıda yardımlarının yukarıda belirtilen maddeler kapsamında yapılmış bağış olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Bağışı kabul edecek dernek veya vakfın tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda yardımı yapabilmesine ilişkin hükümlerin bulunması gerekmektedir. Bununla beraber, dernek veya vakfın başka alanlarda da faaliyet gösteriyor olmasının, kamuya yararlı dernek veya vergiden muaf vakıf olup olmamasının uygulama açısından herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
“ Yukarıda ki madde kapsamından incelendiğinde, gıda bankacılığı faaliyetinde her derneğe yapılan bağışlar ve yardımlar indirim konusu yapılamaz. Bunun için gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan derneğin ve vakfın mutlaka tüzüğünde de buna dair ifadeler yer almak zorunda ve bu faaliyette mutlak suretle bulunması gerekir.
Bunun gibi gıda bankacılığı faaliyetinde bulunmak amacıyla giyecek, yakacak vb. maddelerden oluşan bu yardımların belediyelerin ilgili kuruluşlarına yapılanlar geçerli olmayacaktır. Bunun sebebi de yukarı da saydığımız madde den kaynaklanmaktadır.”
3. BAĞIŞA KONU OLACAK MALLAR VE BAĞIŞIN NİTELİĞİ
Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların gıda maddesi niteliğinde olması gerekmektedir. Yapılacak bağışlar şartlı olarak (bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere) yapılmalıdır. Gıda maddesi niteliğini taşımayan veya şartlı olarak yapılmayan bağışlar, gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağış olarak değerlendirilmeyecektir.
“ Bu madde yi de değerlendirdiğimizde kemer, anti bakteriyel jel, traş bıçağı, traş köpüğü, ayakkabı olarak sayılan ürünler temizlik ve giyecek maddeleri olarak gıda bankacılığı kapsamında yapılanların bağış olarak değerlendirilebileceğinden, bu bağışın vergi matrahının tespitinde gider veya indirim olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Ancak çanta, cüzdan, giyim aksesuarı, haşere ilaçları, krem, ayakkabı boyası, her türlü kırtasiye ürünü, kozmetik, yara bandı, deodorant, parfüm, oda spreyi vb. olarak sayılan ürünler bu kapsamda değerlendirilemeyeceğinden bu ürünlerin bağışının vergi matrahının tespitinde gider veya indirim dikkate alınmayacağı tabiidir.”
“ Evlerde ısınma veya yemek pişirmede kullanmaları amacıyla ihtiyaç sahibi ailelere vakıf ve dernek tarafından dağıtımı planlanan ve gerçek veya tüzel kişilerce bu amaçla vakıf ve dernek tarafından teslim edilecek mutfak tüplerine ilişkin olarak gerçek veya tüzel kişilerce yapılan giderlerin, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider veya indirim olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.”
4. BAĞIŞI YAPANLARCA DÜZENLENECEK BELGE
Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesine eklenen hüküm çerçevesinde indirim konusu yapılacak bağışlar, bağışa konu mal bedeli Vergi Usul Kanununun 232 inci maddesinde belirtilen fatura düzenleme sınırının altında kalsa dahi mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayrıca taşıma için sevk irsaliyesi düzenlenecektir. Bağışlanan mala ilişkin bilgileri eksiksiz olarak içerecek fatura, bağış yapılan dernek veya vakıf adına düzenlenecektir. Mal bedeli olarak faturada, bağışa konu malın maliyet bedeli (yüklenilen katma değer vergisi hariç) yazılı olacaktır. Faturada “İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır.” ibaresinin yer alması zorunludur. Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinde yapılan düzenleme çerçevesinde, yıllık beyannamede yer alacak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılacak işlemlerde bağışı yapan tarafından bir belge düzenlenmesine gerek bulunmamakta olup, varsa bağış yapılan malın edinimine ilişkin belgelerin saklanması zorunludur.
5. DERNEK VE VAKIFLARCA DÜZENLENECEK BELGE
Dernek ve vakıflar kendi mevzuatlarının öngördüğü belgeleri düzenleyecek ve bağış yapanlara bir örneğini vereceklerdir. Ticari faaliyetle uğraşanlarca düzenlenen faturalar dernek ve vakıf tarafından muhafaza edilecektir.
6. KAYIT DÜZENİ VE BEYANNAMELERDE GÖSTERİM
Ticari işletmeye dahil malların (gıda maddelerinin) bağışlanması durumunda bu malların maliyet bedeli Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesi çerçevesinde gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlar 3065 sayılı Kanunun 17/2-b maddesine göre katma değer vergisinden müstesnadır. Katma değer vergisi mükellefleri, bir vergilendirme döneminde yaptıkları bağışların toplam tutarını ilgili dönem beyannamesinin 6 ve 7 nci satırlarına dahil etmek suretiyle beyanda bulunacaklardır. Aynı Kanunun 30/a ve 32 nci maddelerine göre, kısmi istisna mahiyetindeki bu teslimin (gıda maddesi bağışlarının) bünyesine giren katma değer vergisi tutarının indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. Bu nedenle, bağışın yapıldığı dönemde, bağışlanan gıda maddelerinin iktisabı dolayısıyla yüklenilen katma değer vergisi tutarının hesaplanması ve aynı döneme ait katma değer vergisi beyannamesinin 20. satırına dahil edilmesi, aynı tutarın defter kayıtlarında “indirim KDV” hesaplarından çıkarılarak, gider hesaplarına aktarılması gerekmektedir. Bağışlanan gıda maddelerinin işletmeye dahil olmaması halinde ise, söz konusu malın maliyet bedeli (KDV dahil) Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi çerçevesinde yıllık beyannamenin bağış ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.
a. Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından
Kurumlar Vergisi Kanunu
Safî kurum kazancı MADDE 6-
(1) Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden hesaplanır. (2) Safî kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır.
Görüldüğü gibi Kurumlar Vergisi Kanunu burada Gelir Vergisi Kanunu dayanak olarak gösteriyor. Burada yazılı olanlar Kurumlar Vergisi mükellefleri için de uygulanır.
b. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından
17-2 b) (Değişik: 16/7/2004-5228/15 md.) 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Kanun hükümlerine tâbi özel okullarca bedelsiz verilen eğitim, öğretim hizmetlerinde ilgili dönemdeki kapasitelerinin % 10’unu, 24/3/1950 tarihli ve 5661 sayılı Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurtları ve Aşevleri Hakkındaki Kanuna Ek Kanun ile 30/4/1992 tarihli ve 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümlerine göre kurulan öğrenci yurtları tarafından bedelsiz verilen yurt hizmetlerinde ilgili dönemdeki kapasitelerinin % 10’unu, üniversite ve yüksekokullarda ise % 50’sini geçmemek üzere verilen bedelsiz eğitim ve öğretim hizmetleri, kanunların gösterdiği gerek üzerine bedelsiz olarak yapılan mal teslimi ve hizmet ifaları, birinci fıkrada sayılan kurum ve kuruluşlara bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları ile fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin teslimi.
Madde 30 – Aşağıdaki vergiler mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez:
a) Vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası (Bu Kanunun 17 nci maddesinin (2) numaralı fıkrasının (b), (c) ve (d) bentleri ile (4) numaralı fıkrasının (ı) ve (ö) bentleri uyarınca katma değer vergisinden istisna edilen işlemler hariç) ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma değer vergisi, (3) b) (Değişik : 3/6/1986 – 3297/10 md.)
Katma Değer Vergisi kanunu açısından da değerlendirdiğimizde, gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlar istisnadır.
d. Vergi Usul Kanunu Açısından
Bağışa konu mal bedeli Vergi Usul Kanununun 232 inci maddesinde belirtilen fatura düzenleme sınırının altında kalsa dahi mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayrıca taşıma için sevk irsaliyesi düzenlenecektir. Bağışlanan mala ilişkin bilgileri eksiksiz olarak içerecek fatura, bağış yapılan dernek veya vakıf adına düzenlenecektir. Mal bedeli olarak faturada, bağışa konu malın maliyet bedeli (yüklenilen katma değer vergisi hariç) yazılı olacaktır. Faturada “İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır.” ibaresinin yer alması zorunludur.
Örnek
Abc Gıda Pazarlama Ltd. Şti. gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan A derneğine maliyet bedeli 100.000 TL olan gıda tesliminde bulunmuştur. Bahse konu olan gıda maddelerine ilişkin 8.000 TL KDV yükleniminde bulunulduğu anlaşılmıştır. Abc Gıda Pazarlama Ltd. Şti. bu teslime ilişkin muhasebe kaydını aşağıdaki gibi yapacaktır.
—————————————/——————————————
157. Diğer Stoklar 100.000
191. İnd. Kdv 8.000
320. Satıcılar 108.000
Bağışlanacak malın alım kaydı
—————————————/——————————————
—————————————/——————————————
120. A Derneği 100.000
600. Yurt İçi Satışlar 100.000
Malın bağışlanması
—————————————/——————————————
—————————————/——————————————
770. Bağış ve Yardımlar 100.000
120. A Derneği 100.000
Bağışlanan malin gider kaydı
————————————–/——————————————
————————————-/——————————————-
770. Bağış ve Yardımlar 8.000
391. Hesaplanan KDV 8.000
Bağışlanan malın kdv sinin gider kaydı
————————————/——————————————–
———————————–/———————————————-
623. Diğer Satışların Maliyeti Hs. 100.000
157. Diğer Stoklar Hs. 100.000
Bağışlanan malın maliyet kaydı
———————————/————————————————–
7. GIDA BANKACILIĞI FAALİYETİNDE BULANAN DERNEK VE VAKIFLARA PARA BAĞIŞINDA BULUNMAK
Bağışın para olarak da yapılmasına vergi mevzuatımız imkan tanımaktadır. Tabi ki de bunun için gerekli şartları taşıması gerekmektedir. Özellikle 251 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen hususları taşıması gerekir.
Bağışın mutlaka banka yoluyla yapılması ve dekontun açıklamasına da yazılması gereken notu da ilave etmemiz gerekmektedir.
I- KURUMLAR VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN:
Bu hüküm ve açıklamalara göre, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince Derneğin banka hesabına “Gıda bankacılığı faaliyetinde kullanılmak üzere gönderilmiştir.” açıklamalı dekontla havale yapılması, havale edilen meblağ ile Dernek tarafından söz konusu gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri adına gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi alınarak faturanın da bu gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri adına düzenlettirilmesi ve Gelir Vergisi Kanununun 40 ve 89 uncu maddeleri ile 251 seri no.lu Gelir Vergisi Tebliğinde belirtilen ve yukarıda açıklanan şartların taşınması kaydıyla, gıda bankacılığı kapsamında doğrudan veya dolaylı olarak bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedellerinin vergi matrahının tespitinde bağış yapanın hukuki statüsüne göre gider veya indirim olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.
II- KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU YÖNÜNDEN:
3065 sayılı KDV Kanununun 1/1 inci maddesinde; ticari, sınaî, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye’de yapılan teslim ve hizmetlerin KDV ye tabi olduğu hükme bağlanmıştır. Buna göre, gıda bankacılığı kapsamında kullanılmak üzere Derneğinizin banka hesabına yapılacak para aktarımları, herhangi bir teslim veya hizmetin karşılığını teşkil etmediğinden KDV nin konusuna girmemektedir. Dolayısıyla Derneğiniz hesabına para aktaran KDV mükelleflerinin söz konusu tutarlar üzerinden KDV hesaplamasına gerek bulunmamaktadır.
8. DEĞERLENDİRME
Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağış ve yardımlar belli şartları taşıması gerekir. Bunun için yapılacak bağışın Kurumlar Vergisinden veya Gelir Vergisinden tam indirimden yararlanmak için dikkatli olmak gerekir. Aksi takdirde hem matrah indirimi hem de kdv indiriminden yararlanmamız söz konusu olamaz.
Gıda bankacılığında ne tür bağışların, yapılması gerektiği ve bunun karşılığında mutlaka bağış makbuzunun alınması gerekir. Zorunlu olmamakla beraber tavsiyemiz yönetim kurulu kararı alınarak yapılırsa çok daha iyi olur kanaatindeyiz.
Bunların haricinde de gıda bankacılığı kapsamında faaliyette bulunan dernek ve vakıfa banka yoluyla yukarıda belirtilen şartları sağlamak suretiyle de bağış yapılabilmektedir. Ancak, bu yolu seçtiğimizde gönderilen miktar indirim konusu yapılmakta olup, KDV ilgilendiren bir durum olmamaktadır.
Mevzuatımızı bu konu hakkında incelediğimizde, gıda bankacılığı faaliyetinde yapılacak bağış ve yardımların temelinde insani yardım amaçlı olup, zor durumda olan kişilerin temel ihtiyacını karşılamaya yönelik olması gerekmektedir.
Vakıf veya derneğin kamu yararına olması durumunda veya belediyelere yapılmasında gıda bankacılığı faaliyetinde bulunması için yeterli değildir. Bunun için dernek ve vakfın mutlaka tüzüğün de yer alması bununla beraber kesinlikle bu faaliyette aktif olarak da yapması gerekmektedir.
Önemli bir hatırlatma da yapılacak bağışın ister ayni isterse nakdi yardım olsun mutlaka şekil şartlarına da uygun olması gerekmektedir. Ayni olarak yapılacak bağışta düzenlenecek fatura da olmazsa olmaz unsurumuz “İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır.” İbaresinin olması gerekir. Bunun yanında nakdi olarak yapılacak bağışında banka dekontunda “Gıda bankacılığı faaliyetinde kullanılmak üzere gönderilmiştir.” İbaresinin dekontta bulunması gerekir. Aksi takdirde bu unsurların olmaması durumunda gerek matrah indiriminden gerekse KDV nin gider olarak yazılması konusundan yararlanma imkanı olmayacaktır.
Bağış yaparken gerekli önemi, vergi kanunları açısından düzenlemesi gerektiği aksi takdirde vergi müfettişinin Vergi Usul Kanunu 30.maddesinde göre resen takdir yapabilmektedir.
Kadir Demirbaş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
kadirdemirbas@yandex.com
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
